İnsanlık tarihinin en eski aksesuvarlarından biri olan şapka, yüzyıllar boyunca işlevselliğinin ötesinde statü ve zarafetin simgesi haline geldi. Antik Mısır’dan Roma İmparatorluğu’na, Ortaçağ Avrupa’sından modern modaya uzanan bu serüven, şapkanın sadece soğuktan veya güneşten koruma aracı olmaktan çıkıp bir tarz ifadesi haline dönüşmesini sağladı.
Antik çağlardan Avrupa saraylarına: Şapkanın ilk adımları
Antik Yunan ve Roma’da özgürlüğün sembolü olarak kullanılan koni biçiminde “pilos” şapkaları, ortaçağda toplumsal sınıfların belirleyicisi oldu. 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da büyük tüylerle süslenmiş şapkalar, soylular sınıfının saygınlık göstergesi haline geldi. 19. yüzyılda Sanayi Devrimi’yle birlikte şapkalar daha işlevsel hale gelirken bir yandan da modanın önemli bir unsuru olarak öne çıkmaya başladı.
Şapkacılığın öncüsü: Dünyanın ilk şapka markası
1676 yılında Londra’da kurulan Lock & Co. Hatters, İngiliz Kraliyet Ailesi, Winston Churchill ve Oscar Wilde gibi pek çok ünlü isme özel şapkalar tasarlamıştır. Bu markanın geniş kitleler tarafından beğenilmesi ve kalitesi, şapkanın yalnızca işlevsellikten çıkarak bir moda sembolüne dönüşmesinde büyük rol oynamıştır.
Vahşi Batı’nın vazgeçilmezi: İlk kovboy şapkası
Dünyada ki ilk kovboy şapkası, 1865 yılında John B. Stetson tarafından tasarlanmıştır. John B. Stetson, altına hücum döneminde batıya göç eden insanlar için su geçirmez ve dayanıklı bir şapka tasarlamaya karar verdi. Stetson’un tasarımı, kısa sürede Amerika’nın batısında bilinir hale geldi ve kovboy kültürünün ayrılmaz bir parçası oldu.
Moda dünyasında şapkanın yükselişi: Chanel ve Dior’un dokunuşu
Moda tarihini incelediğimizde, birçok ünlü modacının kariyerine şapkacılık yaparak başladığını görüyoruz. Jeanne Lanvin, Gabrielle Bonheir Chanel, Christian Dior gibi isimler, ilk dönemlerinde şapka tasarlayarak moda dünyasında kendilerini kabul ettirmişlerdir. Zamanla şapka, koleksiyonlarında sadece bir aksesuvar olmanın ötesine geçerek estetik anlayışlarının önemli bir parçası haline gelmiştir. Chanel’in sade ama şık şapkaları, Dior’un kadınsı ve zarif fötr şapkaları ve Lanvin’in klasik çizgilere sahip tasarımları, dönemlerinin şapka modasına yön vermiştir.
Coco Chanel, moda dünyasına şapka tasarımıyla adım atan ilk isimlerden biridir. 1910 yılında Paris’te açtığı “Chanel Modes” adlı butiğinde, dönemin ağır ve süslü şapkalarına karşılık daha sade ve modern tasarımlar sunarak büyük bir çıkış yaptı. Chanel’in yalın şapka tasarımları, Gabrielle Dorziat ve Sarah Bernhardt gibi ünlü oyuncular tarafından benimsenerek dönemin moda anlayışında etkili oldu. Chanel’in getirdiği bu yenilikçi dokunuş, onun ilerleyen yıllarda tüm moda dünyasını değiştiren bir tasarımcı haline gelmesini sağladı.
Christian Dior da şapka tasarımı ile moda dünyasına adım atan isimlerden biriydi. 1930’larda Paris’te küçük bir şapka butiğini işleten Dior, 1947’de moda dünyasında devrim yaratan “New Look” koleksiyonunda kadın görüntüsünü vurgulayan geniş kenarlı şapkalar tasarladı. Dior, ”Şapkalar olmadan bir koleksiyonu sergilemek imkânsız. Modeller, dünyanın en güzel elbisesini giyseler bile yine de çıplak görünürler” diyerek şapkanın koleksiyonlarındaki önemini vurgulamıştı.
CUMHURİYETİN ŞIK YÜZÜ: ŞAPKA DEVRİMİ
Türklerin geleneksel kıyafetlerinde sarık veya fes yer almıyordu. Eski Türklerde erkekler börk, kalpak ve deri başlıklar kullanırken kadınlar süslü başlıklar takıyordu. İslamiyetin kabulüyle birlikte, Müslüman-Türk erkekleri Araplardan etkilenerek sarık kullanmaya başladı. Kentlerde yaşayan kadınlar ise zamanla başlarını örtmeye yöneldi.
Türkiye’de şapkanın moda ve modernleşme açısından büyük bir rolü oldu. 1925’te gerçekleşen Şapka Devrimi ile birlikte, Batı tarzı şapkalar fesin yerine kullanılmaya başlandı. Atatürk, şapkayı sadece bir reform unsuru olarak değil, aynı zamanda zarif ve şık bir moda parçası olarak da benimsedi.
1920’lerin kadınlar tarafından en tercih edilen modelleri cloche ve geniş kenarlı şapkalardı.
1930’lu ve 1940’lı yıllarda özel davetlerde ve resmi etkinliklerde tüy, kurdele ve tüllerle süslenmiş şapkalar moda oldu. Atatürk, şapkayı sadece bir reform unsuru olarak değil, aynı zamanda zarif ve şık bir moda parçası olarak da benimsedi.
Fransız tasarımcı Stéphane Rolland, Atatürk’ün tarzına hayranlığını şu sözlerle dile getirmiştir: “Taşıdığı her kıyafetle ona hayranlık duyduğumu söyleyebilirim. Bir köy gezisinde giydiği bembeyaz kıyafet ve başındaki yazlık şapkayla Anadolu’nun herhangi bir köyünü, Monte Carlo veya Nice’teki akşamüstü yürüyüşlerinin şıklık çizgisine getirmiştir.”
KENNEDY’NİN UNUTULMAZ ŞAPKASININ DOĞUŞU
Jackie Kennedy’nin 1961’deki başkanlık yemin töreninde taktığı Halston tasarımı zarif ve minimal pillbox şapka, kadın modasında büyük bir devrim yarattı. Şıklığı ve sadeliğiyle dikkat çeken bu tasarım, kısa sürede zarafetin ve güç sahibi kadın kimliğinin bir sembolü haline geldi.